- فرزندان پیامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله
به دلیل اختلافات زیاد در نقل‌های تاریخی در خصوص فرزندان رسول اکرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله از خدیجه سلام‌الله‌علیها، در اینجا چند نمونه روایت بیان می‌شود.
حميرى از امام باقر عليه‌السلام نقل كرده است كه:
«رسول خدا از خديجه داراى فرزندانى شد كه عبارتند از: قاسم، طاهر، ام‌كلثوم، رقية، زينب و فاطمه». (1)
مرحوم كلينى نیز در این‌باره مىنويسد:
«رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله قبل از بعثت صاحب فرزندانى به نامهاى: قاسم، رقيّه، زينب و ام كلثوم، و بعد از بعثت صاحب طيب و طاهر و فاطمه شد. همچنين روايت شده است كه ایشان بعد از مبعث، صاحب فرزندى غير از فاطمه نشده است و طيب و طاهر قبل از مبعث متولد شده‌اند». (2)
شيخ طبرسى مىنويسد:
«اوّلين فرزندى كه خديجه باردار شد، عبدالله بن محمد بود كه همان طيب و طاهر است و مردم به اشتباه مىگويند که خديجه چهار پسر به نامهاى قاسم، عبد الله، طيب و طاهر به دنيا آورد. در حالى كه از رسول الله فقط داراى دو پسر به نامهاى عبدالله و قاسم بود و گفته شده است كه قاسم اولين و بزرگترين فرزند رسول اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله بود و كنيهاش نيز از نام وى گرفته شد. همچنين ایشان چهار دختر به نامهاى زينب، رقيّه، ام كلثوم و فاطمه داشت». (3)
حضرت از همسر دیگر خود «ماریه» فرزند پسری داشت به نام «ابراهیم»، که بعد از بعثت فوت کرد. (4)
- دختران رسول خدا
علامه سید جعفر مرتضی در کتاب «الصحیح من سیرة النبی الاعظم» در خصوص همسران عثمان که ادعا شده است دختران پیامبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله بوده‌اند چنین می‌گوید:
الف) روایت مَقدسی، دلالت دارد که دو همسر عثمان، دختر پیامبر نبوده‌اند.
او می‌گوید: خدیجه در دوره جاهلی (پیش از بعثت)، عبد مناف را برای رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله به دنیا آورد و در دوره اسلام (بعد از بعثت) دو پسر: یکی قاسم، که به همین بابت کنیه رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله ابوالقاسم بود؛ قاسم زنده بود تا اینکه به راه افتاد، سپس فوت کرد.
دیگری عبدالله که در کوچکی مُرد؛ و چهار دختر. ام کلثوم؛ زینب، رقیه و فاطمه.
برخی نیز تأکید کرده‌اند که با سند صحیح نزدشان ثابت شده است که رقیه کوچک‌ترین فرزند پیامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله حتی کوچک‌تر از فاطمه سلام‌الله‌علیها بود. (5)
با این اوصاف چگونه می‌توان سخن کسانی را تأیید کرد که می‌گویند: رقیه و زینب در جاهلیت با فرزندان ابولهب ازدواج کردند و پس از ظهور اسلام، از آنها جدا شدند؟
مقدسی می‌گوید:
رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله رقیه را به همسری عثمان در آورد. رقیه در دو هجرت همراه عثمان بود و در هجرت نخست، جنینش در کشتی سقط شد. (6)
چگونه این سخن تأیید می‌شود، در حالی‌که هجرت نخست به حبشه، در سال پنجم بعثت بوده است.
بنابراین یک تناقضی به وجود می‌آید و آن اینکه، می‌گویند، رقیه پیش از بعثت با پسر ابولهب ازدواج کرد؛ سپس از او جدا شد و با عثمان ازدواج کرد و پیش از هجرت به حبشه از او باردار شد. در حالی که خودش پس از بعثت متولد شده بود؟
ب) مطابق برخی روایات، پس از آنکه سوره مسد آیه «تَبَّت یَدا اَبی لَهَب ٍوَ تَب» نازل شد، ابولهب به پسرانش دستور داد که رقیه و ام کلثوم را طلاق دهند. از سوی دیگر می‌گویند: این سوره به هنگام محاصره مسلمانان در «شِعب ابی‌طالب» نازل شد.
و محاصره مسلمانان پس از هجرت نخست به حبشه بوده است.
ج) برخی می‌گویند: خدیجه سه یا ده سال پیش از بعثت با رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله ازدواج کرد. حال چگونه زینب و رقیه از خدیجه به دنیا آمدند و پیش از بعثت ازدواج کردند؟!
د) برخی نیز می‌گویند: عثمان در دوره جاهلیت با رقیه ازدواج کرد. (7)
آنچه گذشت تأیید و تأکید می‌کند که رقیه همسر عثمان غیر از رقیه‌ای است که ادعا می‌کنند دختر پیامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله است و پس از بعثت متولد شد.
همسر عثمان، دختر پیامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله نبود، بلکه آن حضرت او را بزرگ کرد. مردم عرب دختری را که فرد بزرگ می‌کرد؛ دختر او می‌نامیدند. در مورد ام کلثوم؛ همسر دیگر عثمان هم همین‌گونه است. زیرا فرض بر این است که او هم پس از بعثت به دنیا آمد.
- نکته‌ای درباره وفات رقيه
بنابر روايت صحيح، رقيه دختر رسول خدا – صلى‌الله‌عليه‌و‌آله- بعد از مراجعت آن حضرت از جنگ بدر درگذشت. آن حضرت به هنگام دفن رقيه چشمانش پر از اشك شد و رو به حاضران كرد و گفت:
«كسى كه ديشب، يعنى شب وفات رقيه، با همسرش همبستر شده، وارد قبر نشود.»
عثمان با شنيدن اين سخن وارد قبر نشد و در عوض ابو طلحه وارد قبر شد.
سخن رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله نشان مىدهد كه سلامت دختر رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله براى عثمان آن قدر كم اهميت بود كه در همان شبى كه او به شدت مريض بود به سراغ كنيز خود رفته بود و با او همبستر شده بود.
رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله كه مجسمه اخلاق حسنه بود با اين سخن به عثمان فهماند كه بعد از آن رفتار، حق ندارد وارد قبر رقيه شود و همانند يك همسر در خاكسپارى او دخالت كند.
با توجه به اين گزارش تاريخى مىتوان صحت يا سقم احاديثى را كه دلالت دارند بر اين كه عثمان با رقيه مهربان بود و از مرگ او بسيار تأسف مىخورد، تعيين كرد.
بنابر يكى از اين روايات، روزى ابو هريره نزد رقيه رفت. رقيه به او گفت: «الآن رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌و‌آله پيش من بود و از من پرسيد: [اخلاق] عثمان را چگونه يافتى؟ من گفتم: خوب. پيامبر صلى‌الله‌عليه‌و‌آله فرمود: «عثمان را گرامى بدار؛ چون اخلاق او از همه اصحاب به من شبيهتر است». (8)
جالب است كه حاكم نيشابورى بعد از نقل اين حديث مىگويد: متن اين حديث سست است. چون رقيه در سال سوم هجرت در زمان جنگ بدر در گذشت و ابو‌هريره چند سال بعد، بعد از جنگ حنين اسلام آورد.
علامه امينى در الغدير موضوع ازدواج رقيه با عثمان را بررسى كرده است. (9)
- ميلاد فاطمه سلام‌الله‌علیها
در بسیاری از اخبار از قول صادقین آمده است که: فاطمه آخرين فرزند رسول الله صلى‌الله‌عليه‌و‌آله از خديجه بوده است. همچنين در اقوال كلينى و طبرسى و ابن شهر آشوب و ابن اسحاق و ابن هشام و يعقوبى و طبرى و مسعودى اين مطلب آمده است.
كلينى در اصول كافى در مورد ميلاد فاطمه صلى‌الله‌عليه‌و‌آله با سند صحيحى از امام باقر عليه‌السلام نقل مىكند که:
«فاطمه عليها‌السلام دختر حضرت محمد صلى‌الله‌عليه‌و‌آله پنج سال بعد از مبعث به دنيا آمد و در حالى كه هجده سال و هفتاد و پنج روز از عمرش مىگذشت، وفات یافت». (10)
همچنین گفته است: «فاطمه عليها‌السّلام در سال پنجم مبعث متولد شد و در حالى كه هجده سال و هفتاد و پنج روز از عمر شريفش مىگذشت، فوت كرد. او بعد از پدرش تنها هفتاد و پنج روز زنده بود». (11)
در اين روایت، جمله «… و قريش در آن هنگام مشغول بناى كعبه بودند» وجود ندارد؛ امّا در خبرى كه إربلى در کتاب «كشف الغمة» نقل كرده، چنین آمده است:
«فاطمه پنج سال پس از ظهور نبوّت و در حالى كه قريش مشغول بناى كعبه بودند، متولد شد و در حالى كه هجده سال و هفتاد و پنج روز از عمرش مىگذشت، وفات كرد.»
به اين ترتيب إربلى به صورت كريمانه، از كنار تناقضى بزرگی به راحتی رد می‌شود.
اين خبر از سويى مىگويد كه فاطمه بعد از بعثت متولد شد، و از سوى ديگر مىگويد كه قريش مشغول بناى كعبه بودند! و اين دو قابل جمع نيستند، زيرا كعبه پنج سال قبل از بعثت تعمير و بناگذارى شده است نه بعد از بعثت. (12)
اما طبرى، در «دلائل الامامه» از امام صادق عليه‌السلام نقل مىكند كه آن حضرت فرمود: «فاطمه عليها‌السلام در بيستم جمادى الآخر چهل و پنجمين سال ميلاد نبى اكرم صلى‌الله‌عليه‌و‌آله به دنيا آمد و هشت سال در مكّه اقامت كرد». (13)
يعقوبى مىنويسد: «و بعد از اسلام، عبدالله كه به خاطر ولادت در اسلام طيب و طاهر ناميده مىشد و فاطمه به دنيا آمدند». (14)
قديمىترين نصّى كه از اهل تسنن در مورد اين مطلب در دسترس ما است، همان چيزى است كه ابن حمّاد در كتابش «الذرية الطاهرة» آورده است. ابن جوزى در «تذكرة الخواص» گفته است:
«و امّا فاطمه عليها‌السلام به گفته علماى سيره در سال پنجم قبل از بعثت كه قريش در حال بناى كعبه بودند از خديجه متولد شد و او كوچكترين دختر رسول الله صلى‌الله‌عليه‌و‌آله بود». (15)
ولی شيخ مفيد نوشته است: «ميلاد حضرت فاطمه زهرا در سال دوم بعثت بوده است». (16)
و شاگردش شيخ طوسى هم از او پيروى كرده، امّا بعد از بیان این قول گفته است:
«و در روايت ديگرى آمده است كه ميلاد آن حضرت در سال پنجم بعثت بوده است».
سپس گفته است:
«عامه مىگويند كه ميلاد آن حضرت پنج سال قبل از بعثت بوده است». (17)
تمام اينها دلالت مىكند بر اين كه ولادت حضرت فاطمه سلام‌الله‌علیها بعد از بعثت بوده است.
—————–
1- تاریخ تحقیقی اسلام، ج 1، ص 284؛ برای مطالعه بیشتر ر.ک: قرب الاسناد، ص 27.
2- اصول كافى، ج 1، ص 439- 440.
3- تاریخ تحقیقی اسلام، ج 1، ص 285؛ برای مطالعه بیشتر ر.ک: اعلام الورى، ج 1، ص 275.
4- فرازهایی از تاریخ اسلام، ص 89؛ برای مطالعه بیشتر ر.ک: امالی، ص 247.
5- الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج 1، ص 351.
6- الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج 1، ص 352.
7- الصحیح من سیرة النبی الاعظم، ج 1، ص 353.
8- مستدرك حاكم، ج 4، ص 48.
9- برای مطالعه بیشتر ر.ك به: الغدير، ج 5، ص326 و ج 9، ص351 – 352، 372 – 374.
10- اصول كافى، ج 1، ص 457.
11- اصول كافى، ج 1، ص 458.
12- تاریخ تحقیقی اسلام، ج 1، ص 290.
13- تاریخ تحقیقی اسلام، ج 1، ص 291؛ برای مطالعه بیشتر ر.ك: دلائل الامامة، ص 10.
14- تاریخ تحقیقی اسلام، ج 1، ص 291؛ برای مطالعه بیشتر ر.ك: تاريخ يعقوبى، ج 2، ص 20.
15- تاریخ تحقیقی اسلام، ج 1، ص 291؛ برای مطالعه بیشتر ر.ك: تذكرة الخواص، ص 306.
16- بحار الانوار، ج 43، ص 9.
17- مصباح شيخ طوسى، ص 554.
